Kvifor og korleis skal vi eta 5 om dagen?

Fysioterapeut og personleg trenar (PT) Torill Bakke er fast Midtsiden-spaltist, og kjem i starten på kvar månad med gode råd innan trening og ernæring.

• Førre innlegg: Korleis kan vi betra forbrenninga vår?

5 om dagen er eit omgrep som etterkvart er blitt godt innprenta i ryggmargen til dei fleste av oss.

Vi har alle kjennskap til anbefalinga og vi veit at det er viktig for helsa vår, men likevel viser undersøkingar at heile 80-90 % av oss ikkje klarer å få i oss våre «5 om dagen» av grønnsaker, frukt og bær.

Kvifor er det så viktig at vi et våre «5 om dagen»?

Rikeleg med frukt og grønnsaker kan forebygga 13 % av alle krefttilfeller og 15 % av alle tilfellene av hjarte- og karsjukdommar.

Hjarte- og karsjukdommar er saman med kreft nr. 1 og 2 på lista som over det vi nordmenn døyr mest hyppig av. Vidare senker frukt og grønnsaker kolestrolet med hele 30 %.

Dersom du kombinerer eit sunt kosthald med fysisk aktivitet kan heile 30-40 % av alle krefttilfeller førebyggast!

Frukt og grønt er også god hjernemat.

Forskning viser også at frukt og grønnsaker har ein positiv effekt på vår kognitive funksjon, men her trengs det fleire studier før det kan bli gitt klare anbefalingar.
Ei god helse og eit sterkt hovud er gode grunnar til at vi bør ha eit bevisst fokus i kvardagen på å få i oss våre «5 om dagen».

I tillegg til dette inneheld grønnsaker lite kalorier, samtidig som dei tek opp volum i magen og gjev oss ei god metthetsfølelse - ein flott tilleggsfaktor om du ønskjer å unngå usunn vektauke.

Kor mykje er «5 om dagen»?

Ein porsjon «5 om dagen» tilsvarar 100 gram i mengde, det vil seia ei handfull. I praksis vil dette til dømes sei ei middels stor frukt, ei gulrot, eller ei lita skål med salat.

Visste du at poteter ikkje er rekna inn som ein av dei «5 om dagen»? Poteter høyrer med i eit sunt og variert kosthald, men er altså ikkje inkludert som ein av dei «5 om dagen». Frosne grønnsaker er like bra og av og til også betre enn ferske grønnsaker ernæringsmessig.

«5 om dagen» bør fordelast på to delar frukt og tre delar grønnsaker. Eit glas juice kan inngå som ein av «5 om dagen».

Fruktjuice bidrar med dei fleste næringsstoffa som frukten den er laga av har, men juice har eit relativt høgt energiinnhald, er sure for tennene og kan innehalda langt mindre kostfiber og vitaminar enn sjølve frukten. Derfor er rein frukt å foretrekka. Heil frukt kan også gje ein større mettheitskjensle enn juice - noko som er positiv med tanke på energibalanse og forebygging av overvekt.

… men er det ikke mykje sukker i frukt?

For å setja dette spørsmålet i perspektiv, inneheld 100 gram sjokolade i snitt 550 kaloriar. Dette tilsvarar 10 mellomstore eple, 11 mellomstore appelsiner, nesten to heile boksar med druer og 1,2 liter appelsinjuice.

Dei færraste av oss et slike mengder frukt dagleg, så du kan med andre ord eta dine to daglege med frukt med meget god samvittighet.

Det er sannsynleg at eit høgare inntak av frukt og grønt enn «5 om dagen» har positive helseeffektar. Derfor er det nokre land som har meir enn «5 om dagen» i sine anbefalingar. Det er enno noko uklart kva som er det optimale inntaket og enn så lenge ligg Noreg sine anbefalingar på «5 om dagen».

Å få i seg sine «5 om dagen» treng ikkje vera vanskelig dersom du er bevisst på å eta frukt og grønt til kvart måltid, då er du som regel langt på veg. Dersom du i tillegg til dette et frukt eller grønt som mellommåltid gjennom dagen kjem dei fleste i mål med anbefalt inntak.

Visste du at forsking viser at oppkutta frukt- og grønnsaker som står framme doblar inntaket? Smoothie kan også vera eit fint alternativ til å få inn sine frukt og grønt.

Kan vi ikkje berre ta vitaminkapslar istadenfor?

Ein har enno ikkje klart å finna eit tilskudd i kapselform som kan erstatta den gode effekten frukt, bær og grønnsaker har i si naturlege form. Enn så lenge må derfor «5 om dagen» etast og ikkje erstattast av vitamintilskudd for å få full nytte av dei helsemessige effektane.

Å eta «5 om dagen» er noko av det smartaste vi gjer for å ha ein frisk og velfungerande kropp. «5 om dagen» gir oss mykje vitaminer, mineraler og fiber, og samtidig lite fett og energi.

Legg noko grønt, eller frukt/bær til kvart måltid, så har du fort fått i deg det du treng gjennom dagen.

Lykke til!

Torill Bakke
Fysioterapeut, personleg trenar og kosthaldsvegleiar
@torillbakke