Atleten John er 80 år
Bildeserie:
Han kunne vunne kva som helst, men var påmeldt i turn, syng Vinskvetten i låta om Klabbetrynet Rasmussen.
John er slett ikkje ein du får lyst til å klabba til, men elles er mykje likt med Rasmussen. Han kunne vunne kva som helst, og han vann det meste.
Som det står i jubileumsboka til Os Turnforening, idrettslaget som var 100 år i 2005: Ein båt eller bil kan vera bygd for fart. John er bygd for idrett.
John har vore vestlandsmeister på skøyter og i 10-kamp fleire år på rad, vann landsmeisterskapen i både kule og diskos og tok bronse i junior-NM i både spyd og kule.
Han har dessutan spelt cirka 400 A-kampar som keeper for Os, trass i at han byrja å spela fotball først då han var rundt 16 (!) år. I vaksen alder har han vore på landslaget i golf i sin aldersklasse.
Feiring med familien i Arguineguin
Dei siste vintrane har John på frivillig basis målt isen på nokre av vatna i Os. Han vil skilta isen som trygg så snart den held mål, så ungdomen kan ha glede av vinteren også når det ikkje er snø å aka på.
I dag sit han i Arguineguin på Gran Canaria og feirer dagen saman med kona Margun, som fylte 75 år tidlegare i år, og deira barn, barnebarn og vener.
John og Margun har tre barn og åtte barnebarn.
– Vi starta feiringa i kveld, sidan nokre av ungane skal heim onsdag formiddag. Her har vi det supert med 22 varmegradar og kjempegod stemning, sa John til Midtsiden tysdag kveld.
Men vi fekk også ein lengre prat med John før han reiste, om starten på den gode og lange idrettskarriera, og om yrkeslivet til tømraren og sjømannen John Lepsøy.
8 år og "skule-skipper"
Den same veka som John reiste til Gran Canaria blei broren Arvid gravlagt. Han var eldst i søskenflokken og blei 85 år.
Det var måndag 27. mars 1933 at Borghild frå Vedholmen og Lars frå Lepsøy fekk sitt tredje born, John Henrik. Han vaks opp på Lepsøy som nest yngst i ein søskenflokk på fire, to brør og to søstre.
– Det var før ferja byrja å gå, så eg fekk god trening i å ro til skulen.
– Frå eg var 8 år fekk eg ro sjølv, og sidan eg var einaste guten frå Lepsøy fekk eg ansvar for nokre yngre jente som sat på, minnest John.
Han ristar på hovudet og smiler når vi spør om dei hadde redningsvestar på den tida. Seinare blei det kapproing for klubben "Kamp".
– Eg er framleis glad i å ro og eg føler meg heldig som bur som eg gjer, med Oselvarnaustet som nærmaste nabo.
Han er nesten dagleg ute og ror i nasjonalbåten. Fiske og hummarfiske høyrer med når du bur i Vindu mot Fjorden.
God kastearm
– Korleis var det å vera ung idrettsutøvar og bu ute i krinsen?
– Det starta på skulen, med idrettsmerke og seinare med skulemeisterskap. Eg hugsar brørne Arne og Sjur Halhjem godt, dei var spretne og vanskeleg å slå i ein del øvingar.
– Og eg hugsar eg var på gutestemne og at eg gav vekk alle medaljane til småungar eg møtte langs vegen då eg sykla heim frå stemnet.
Heime gjekk John, som ikkje hadde andre gutar å leika med, nede i vegen og kasta på ei kule eller på ei myr i marka og kasta spyd.
Han var stort sett sin eigen trenar, også då han sykla til Os og Kuventræ for å øva på teknikken. Med 61 meter med spyd sette han klubbrekord, ein rekord som blei oversett i Os Turn-boka, men som etter det vi kjenner til framleis står.
I boka sto han per 1.6.2005 også med desse rekordane:
110 m hekk: 16,8 (1951)
Stavhopp: 3,21 (1954)
Kule: 13,96 (1954)
Diskos: 42,31 (1954)
I 1949 tok han gull i både kule og diskos i landsmeisterskapen på Bislett. "Stortalent" skreiv VG. Tidleg på 50-talet blei det bronse i junior-NM i både spyd og kule.
Det blei til saman rundt 400 A-lagskampar i fotball også, sjølv om starta med fotball for det sosiale så seint som i 16-årsalderen.
Ut i verda
Det var ikkje snakk om å lata skule eller jobb venta, sjølv om han var talent i fleire idrettar.
– Det var tømrar eg ville bli, som far min. Men først blei det nokre turar med båt. Det var vanleg på den tida, å ta seg nokre turar til sjøs. Du skulle ut og sjå verda.
– Og det er jaggu mange i dag òg som hadde hatt godt av nokre turar til sjøs, meiner 80-åringen.
Etter realskulen mønstra han på Westfal-Larsen-båten Trond Anger. Turen gjekk via Tyskland og Nederland til Panama og nordover langs vestkysten av Amerika til Vancouver.
Sidan John hadde vore mannskap på Erpecon sin seglar hoppa han over dekksgut-tittelen, starta som youngman og blei seinare lett-matros.
– Vi låg ofte fleire døgn oppunder land, så vi fekk sett mykje. Det var ein del som gjorde inntrykk, frå krigsskadde byar i Tyskland til gjestfridomen i Amerika, spesielt blant emigrerte nordmenn som inviterte til fest i "The Norwegian Hall" i Seattle.
Heim til jobb og trening
John heldt seg i form også medan han var om bord. På båten kunne han trena hopp, i land gjekk det litt i fotball.
Men etter to år på båt ville han heim til idrett og jobb.
Det blei oppdrag for Bøe & Lepsøy med ansvar for supplering til byggeplassane i skjergarden rundt Os, i Øyane, i Austevoll og andre plassar.
John kjøpte seg motorsykkel då han kom heim frå båt og måtte av og til på patrulje til Kaland, der han i vaksen alder busette seg før han kom tilbake til Os, for å kjøpa øl til tømrarane. Du fekk ikkje kjøpa øl i Os på den tida.
Flytta til Canada
Etter ei tid heime kom utfartslengselen, han ville til Canada for å jobba. John mønstra på same båt, med einvegsbillett til Vancouver, men blei usikker på om han ville koma inn.
Som ung youngman på sine første turar var han aldri redd, anten det var ruskavêr eller lang reise. Det skulle vera sånn.
Men på denne reisa over Atlanteren fekk han litt å frykta.
Han fekk gulsott og låg og sveitta i 40 varmegradar, usikker på om han blei frisk nok til å få godkjent helse og innreise i Vancouver.
– Andrestyrmannen om bord var medic, og penicillin var litt nytt på den tida. Om han gjorde det som var rett, veit eg ikkje, men eg fekk til slutt alle sprøytene han hadde.
– Det såg ei stund ut som om eg ikkje kom til å bli frisk nok til å få innreise, men sprøytene gjorde sin misjon og den atletiske tømraren frå Os gjekk i land klar for jobb.
60 minusgradar
Lepsøy hadde med seg nokre tusen kroner, og hadde som mål å reisa heim med meir enn han hadde med seg.
– Det var bra med jobb å få for ein som var utdanna tømrar, men ikkje alltid lett å veta kva oppdrag du skulle slå til på.
Det gjekk rykte om gode vilkår i Alaska og John reiste til villmarka for å bygga fabrikkhallar til dei som grov opp uran.
– Det var eit underhaldande dyreliv med bison og vaskebjørnar. Skøytene og fiskestanga var med.
Ein kollega som beit seg merke i den gode kastearmen til John inviterte han med på baseballaget, til sommarsesongen, men då temperaturen kraup under 60 minus blei det uaktuelt å venta lengre på sommaren.
John reiste sørover og heim igjen etter eit knapt år vekke frå heimlandet.
Stand-in for Kirk Douglas
Lepsøy har, ved sidan av idrettskarriera, hatt eit kort innhopp i filmbransjen.
I den amerikanske spelefilmen The Vikings (1958) som blei spelt inn i Noreg med skodespelarar som Kirk Douglas og Tony Curtis, hadde Lepsøy ei lita rolle.
Det var ein scene der Douglas skulle springa på årene, men far til Michael Douglas var ikkje interessert i å ta sjansen, så då måtte ein idrettsmann frå Os ta ansvar.
Den sterke roaren stilte seg på årene og sprang så godt han kunne, og godt nok til at det er hans bein du ser i klippet der Kirk framstår som den spretne.
Stavanger, Polen og Afrika
Vel heime reiste Lepsøy til Stavanger for å studera elementær-teknikk. Der fekk han trena med Viking og Sverre Andersen, som den gong var landslagskeeper.
Då Os spelte kamp blei han henta heim for å vakta buret. Kampen om opprykk til hovedserien (dagens Tippeliga) tapte dei for Sarpsborg.
– Landsdelsserien var også spennande, kvar kamp var som ein cupkamp, for alle laga frå by'n ville absolutt slå Os.
I 1962 (for 51 år sidan) gifta han seg med Margun og flytta til Kaland. Dei to fekk tre born saman.
– Eg er vant med aktivitetsnivået, eg let han berre styra på, seier ei munter Margun dagen før avreise til Arguineguin.
– Og han er flink i huset. Når eg kjem heim frå trening har han tatt unna det meste, så då er resten av dagen hans.
Også etter at han blei gift har John vore på reiseoppdrag, i Nordsjøen, i Polen, der han var med og bygde ein Cola-fabrikk, på Svalbard og som formann på eit anlegg der dei dreiv med kraftutbygging i Nairobi.
Då han pensjonerte seg gjekk han av som kaibyggar for NCC på Mongstad.
Risikofylt redningsoppdrag
John ser ikkje ut til å lika å høyra skryt av eigne bragder på idrettsbanen.
Men under ein lang lunsj før Syden-turen klarte vi å fiska ut ei og anna bragd også utanfor sportsarenaen.
– Det var ein litt spesiell episode då vi støypte ein 80 meter høg vegg til Ekofisk. Ein kollega ramla ned og blei liggande med knust milt. Vi to som var der iverksette ein liten aksjon med kranen, men fekk problem med løftet.
John måtte kasta seg ut og fira seg ned 30 meter for å få den skadde laus. Mannen blei berga og Lepsøy og kollegaen fekk positiv merksemd for oppdraget, som blei gjennomført i rein Tarzan-stil.
Comeback på friidrettsbanen?
John og Margun er no halvvegs i den tre veker lange ferieturen på Gran Canaria.
– Så blir det heim til sesongstart på Bjørnefjorden Golklubb, seier Lepsøy.
Om John framleis er sprek nok til å driva med annan idrett enn golf? Truleg.
– Eg blei litt dårleg i skuldrene i fjor, men om eg blir betre har eg lurt på å kasta litt spyd igjen.
– Eg har sjekka rekordane i 80-årsklassen, og dei er ikkje avskrekkande, seier John med eit lurt smil.
Men først og fremst vil John nyta livet saman med kona.
– Du kan vanskeleg finna ein betre plass å bli gamal enn ved sjød'n i Os. Det er så mange fine tilbod, berre du har initiativ til å bruka dei, seier 80-åringen John Lepsøy.