Kjensleladd og avslørande debatt om gransking

Bildeserie:

1 av 5

Ein samla opposisjon kom i interpellasjon i gårsdagens møte i kommunestyre med krav om gransking av både plan- og bygningsutvalet og administrasjonen. Les samandrag av dette lengre nede i saka.

Posisjonen kom på si side med alternativt framlegg, som blant anna inkluderte ein intern gjennomgang.

Bakgrunnen for interpellasjonen er det dei seks partia skildrar som «kommunen er komen i ein situasjon der tilliten frå det politiske mindretalet til politisk leiing er broten, sentralt kommunalt tilsette har sagt opp, og det har oppstått stor frustrasjon blant tilsette i administrasjonen. Dette har resultert i at evna til å gjennomføra alle lovpålagte og vedtekne oppgåver er alvorleg svekka. Det er til dømes stort sannsyn for at arealplanen ikkje blir ferdig i inneverande periode.»

Tap av omdøme og ei rekkje utspel og hendingar

Partia meiner vidare at situasjonen kommunen er komen i påfører eit betydeleg økonomisk og ressursmessig tap. Vidare meiner dei at det no er ei alvorleg tillitskonflikt mellom politisk leiing og opposisjonspartia, uro blant tilsette, samt tap av omdøme.

Interpellasjonen er grunngjeven i ei rekkje utspel og hendingar:

• Brevet til rådmannen 24. juni 2018 frå Gustav Bahus, Ove Frotvedt, May Brit Haringstad, Kristin Søfteland-Larsson, Espen Aspenes og Veronica Haugland.
• Sak i Bergens Tidende 15. mai 2019 om at rådmannen i Os kommune bekrefter at tilsette meiner det er ubehagelig å delta i politiske møter
• Sak i Bergens Tidende 16. mai 2019 om at tilsette har varsla om politikarar i minst 16 år
• Krisen på byggesak som kulminerte ved påske 2019
• Motstridande informasjon frå varaordførar Bruarøy og leiar Bahus av PBU i Os og Fusaposten 30. april 2019
• Ordførar Søviknes og utvalsleiar Bahus har begge uttalt i 2019 at dei har tillit til administrasjonen, men dette er i direkte konflikt med innhaldet i brevet frå 24. juni 2018.
• Fleirtalet i PBU forkasta vedteke arbeidsmetode for arealplanen slik at mykje administrativt arbeid vart overflødig, og har sett kommunen i ein risikabel ressurssituasjon.
• Politisk påvirkning av administrativt arbeid
• Oppseiing frå fleire sentrale tilsette
• Påstand om at politikarar bryt etisk reglement

Gransking og læring

Dei seks partia vil at granskinga skal klarlegga hendingsforløp, indentifisera årsaker, klarlegga informasjonsflyt og sjå på tilrådingar og føreslå tiltak om naudsynt.

Hovudføremålet med granskinga er «å sørge for ei konstruktiv læringseffekt for Os kommune og seinare Bjørnafjorden kommune for å betre samspelet og sikre grensesnitt og ansvarsforhold mellom administrasjon og politisk leiing. Det skal utarbeidast ein rapport som dokumenterer hendingsforløp, bakgrunn, årsaker, avvik, sviktande eller manglande rutiner, samt tilrådingar og tiltak.»

Forklaring, beklaging og nytt prosjekt

Nils-Anders Nøttseter opna med ei forklaring og grunngjeving av interpellasjonen.

Ordførar Terje Søviknes byrja med å seia seg lei for situasjonen Os kommune har kome opp i.

– Os kommune skal vere ein organisasjon som heile tida lærer og evaluerer hendinger som oppstår. Dette gjeld ute i tenestene, og må i like stor grad gjelda i den politiske delen av organisasjonen og i samspelet mellom politikk og administrasjon. Difor set eg pris på at interpellantane ønskjer å setja fokus på dette.

– Dei siste vekene har vore krevjande for den kommunale organisasjonen, ordføraren meiner det er heilt riktig å rette fokus på desse områda, og eg er innstilt på å kartlegge hendingsforløp, identifisere forbetringspunkt, utarbeide konkrete tiltak og implementere desse.

– Når det er sagt, er eg kritisk til at ei ekstern gransking er det beste verktøyet vi kan nytt i ein slik prosess.

Søviknes greidde så ut korleis han, rådmannen og administrasjonen såg føre seg ei vidare framtid for saka.

– Rådmannen og administrasjonen har allereie tatt initiativ til, og sett i gang fleire tiltak for å ta grep om situasjonen. Administrasjonen vil, med ekstern bistand, starta eit arbeid med å utarbeida rutinar for samhandling mellom politikk og administrasjon. I dette vil det også ligge rutinar for gjennomføring av politiske møter.

– Eg har ovanfor rådmannen òg tatt eit initiativ til eit prosjekt som har fått arbeidstittelen «Betre saman». Prosjektet har som formål å styrka samhandlinga og forståinga av kvarandre sine roller mellom politisk og administrativt nivå. Prosjektet er tenkt som ein del av å bygga Bjørnafjorden kommune og er planlagt å strekka seg frå i haust og dei to første åra i den nye kommune.

– Vidare vil prosjektet ha som siktemål å tydeleggjera grensegangen mellom politikk og administrasjon.

– Eg ser for meg at prosjektet blir leia av ein ekstern, uhilda, ressurs som både kan få fram gode analyser av no-situasjonen, koma med framlegg til lærings- og forbetringspunkter, og som kan fasilitere prosessen med å iverksetja desse. Det er venta at ein tilbodsførespurnad vil kunna gå ut til aktuelle miljø rett over sommaren.

Søviknes avslutta med å leggja følgjande vedtok på bordet for votering:

1. Os kommunestyre ber om at ein nyttar saka til konstruktiv læring for Os kommune, og seinare Bjørnafjorden kommune, for å styrkja samspelet og sikra grensesnittet og ansvarsfordelinga mellom politisk og administrativt nivå.

2. Os kommunestyre ber rådmann og ordførar om å arbeida vidare med;

• Rutinar for samhandling mellom politikk og administrasjon
• Prosjekt «Betre saman»
• Utvida folkevaldopplæring i Bjørnafjorden kommune

Ville ha gruppemøte, men valde å høyra på rådmannen først

Etter innlegget til Søviknes ba Helge Steinum (Ap) om gruppemøte. Søviknes lurte på om Steinum kanskje ikkje ville høyra kva rådmannen hadde å seia først, noko Steinum sa ja til.

I det som utvikla seg til eit kjensleladd innlegg frå rådmann Christian F. Fotland fortalde han om, ikkje berre nokre månadar, men fleire år med ei spenning mellom det politiske utvalet og dei tilsette på rådhuset. Uromeldingane handla òg om ordskiftet mellom fleire av politikarane. Våren 2016 blei kommunalsjef Tjosås derfor plassert i PBU-møtene som rådmannen sin representant.

– Administrasjonen pliktar å legga fram forslag til vedtak som er i tråd med overordna lovar og retningslinjer, men vi pliktar òg å akseptera og vera lojal mot vedtaka politikarane fattar, sa Fotland.

Han fokuserte på vidare på perioden då dåverande ordførar, Marie L. Bruarøy, kalla inn alle utvalsmedlemmane til samtalar saman med utvalsleiar og kommunalsjef. Rådmannen måtte erkjenna at han ikkje såg at desse samtalane hadde hatt nokon effekt. At dei heller ikkje vart referatførde tok han òg sjølvkritikk på.

Utan tiltaksplan vart det etter rådmannens syn eit begrensa utbytte av dette arbeidet.

Etter eit langvarig press med bakgrunn i manglende kommunikasjon og mangel på god samhandling førte dette til at kommunalsjefen forlot møtet i PBU juni 2018. Dette skulle ikkje skjedd, sa rådmannen til kommunestyret.

Manglar i media

Etter at det etterkvart velkjende innspelsnotatet (brevet frå posisjonen i PBU) vart levert til rådmannen, hadde rådmannen ein prosess saman med kommunalsjef Tjosås.

Rådmannen meinte at frå dette punktet er det meste kjend frå media si dekning av saka. Det var likevel aspekt han sakna frå situasjonen dei siste vekene:

Kommunikasjonen mellom politikk og administrasjon vart meir og meir tilspissa i utvalet, og kommunikasjonen og samhandlingen hadde så store slitasjer – over tid – at situasjonen kravde tiltak.

Før han skisserte sine tankar om vegen vidare, fortalde rådmannen kommunestyret at sjølv om det står i avtalen med Aina Tjosås at arbeidsforholdet opphøyrde, så hadde dei ei felles forståing av at det var best å avslutta arbeidsforholdet.

Hylla samspelet

Rådmannn avslutta med å hylla alle dei utvala han meiner fungerer på ein forbilledleg måte i Os kommune, og han ba innstendig kommunestyret om å sjå framover og gå for prosjektet «Betre saman».

– Det siste vi treng no er fokus på meir mistenkeleggjering, fokus på skuld og fokus på situasjonar som har vore.

Harde ord

Etter gruppemøtet var det tid for å finna ut om nokon ville kjøpa forslaget til løysing som ordføraren og rådmannen hadde lagt på bordet.

I ei lang rekkje gjekk representantar for dei ulike opposisjonspartia på talarstolen og stadfesta at dei ville halda fram med å stå bak interpellasjonen.

Dei gjekk òg i harde ordelag laus på den politiske situasjonen i Os, og då spesielt den manglande tillita til Framstegspartiet og Høgre.

Varaordførar Marie L. Bruarøy var tydeleg prega av det heile;

– Eg sat her og var så stolt av rådmannen vår før pause. No er eg berre veldig overraska over det som eg får presentert. Dette er trist å vera vitne til. Sterkt er det òg.

– Eg hadde tenkt å halda dette i meg, men slik eg ser det, handlar dette no om valkamp. Opposisjonen seier at tillita til Høgre no er brutt, og de omtaler Framstegspartiet og Høgre som eitt parti!

Bruarøy nytta høvet til å ta sjølvkritikk for den tida ho sat som ordførar, og ho oppmoda alle om å lesa gjennom innlegget til rådmannen ein gong til før interpellasjonen gjekk til votering.

Kven skal gå?

Nøttseter (MDG), fekk som bokførd interpellant siste ordet før saka skulle avgjerast.

Han takka rådmannen for eit sterkt innlegg. Han ville ikkje ha på seg at dette var valkamp;

– Tru meg, eg kunne ha jobba med dette same kva år det var. Og ja, eg liker personen Bruarøy, eg liker personen Gustav, og tru meg, eg liker faktisk personen Søviknes òg. Men ei ekstern, uhilda ressurs er ikkje så langt frå ei uhilda, ekstern gransking, er det vel?

Nøtteseter samanlikna ei gransking som å gå til tannelegen;

– Ja, det kan vera ubehageleg undervegs, men det er av og til naudsynt.

Og så kom Nøttseter med følgjande spørsmål:

- Er alle her i kommunstyresalen klar over at for eitt år sidan stilte Frp/ Høgre følgjande ultimatum til rådmannen: anten så går kommunalsjef Tjosås, eller så går du, rådmann Christian Fredrik Fotland?

Nøttseter honorerte rådmannen for å ha parkert dette som ein nei-sak vidare, men han lurte retorisk på om kommunestyret meinte dette var rett måte å gjera det på. Eit svar frå ordføraren var noko Nøttseter i alle høve sakna.

Reglane for interpellasjon seier at interpellanten, denne gong Nøttseter, får taletid to gongar, dei andre kommunestyrerepresentane éin gong. Dette hindra effektivt ein vidare debatt i saka, og kommunestyret skulle endeleg stemma over om det vart gransking eller Betre Saman-modellen som Søviknes tidlegare hadde lagt på bordet.

Kommunestyret gjekk med sine 18 stemmer frå Frp og Høgre inn for Søviknes sin modell. 17 stemmmer frå opposisjonen var ikkje nok til at det blir gransking.

Du kan sjå heile saka på kommunetv.no