10 år sidan skogbrannen på Ulven

Tysdag 17. juni 2009, klokka 13.30, kom meldinga til brannvesenet; det brenn i skogen bak skytebane 6 på Ulven.

Heimevernet hadde øving, og skaut med sporlys. Det hadde vore eit branntillap tidlegare på dagen, som dei hadde slått ned, men denne gong ville dei ha assistanse.

Brannsjef Stein Gjøsund var på skogbrannkurs (!) i Hallingdal, varabrannsjef Arne Monsen var saman med kollega Magnus Lyssand akkurat ferdig med eit mindre oppdrag på Buena i Lysefjorden.

– Eg og Magnus rykte naturlegvis ut, men vi rekna med at «dette har Fosrvaret kontroll på». Det var tørt og litt vind, men ikkje sånn at det var varsla spesielt høg skogbrannfare, fortel Arne.

Vel framme på Ulven gjekk dei raskt over i noko Monsen skildrar som ein «kaos-fase». Sjølv hamna han i ein situasjon som var nær på å bli livstrugande.

Velta med ATV mens flammane kom imot

Mens det første sløkkearbeidet starta bak skyteskivene, klatra flammane raskt opp fjellsida på Vetlafjellet og vidare mot toppen av Ulvenfjellet. 

– Brannen delte seg, og vi fekk behov for å få oversikt. Eg rekvirerte ein ATV frå Forsvaret, som var heilt ny, og fekk med meg ein soldat.

Dei køyrde opp mellom flankane, og på eit bratt stykke av vegen gjekk eg av. Så såg eg at soldaten velta. Heldigvis fekk han ikkje ATV-en over seg, eller blei skadd, for flammane kom raskt imot oss og vi måtte løpa for å koma oss ut av skogen i tide.

• Les òg: – Vi har ikkje kontroll (juni, 2009)

Assistanse på veg

Gjøsund var akkurat ferdig med eksamen då han blei varsla. Han sette seg i bilen og deltok administrativt til han var framme.

– Skogbrannhelikopteret som var på veg frå Torp ringte for å spørja om dei skulle plukka meg opp, men eg valte å ikkje setja frå meg bilen. Det var godt med mannskap på Ulven og greit å bidra via telefon til eg var framme, fortel brannsjefen.

Ved sidan av Os brannvesen og heimevernsoldatane kom fem mann med tankbil frå Fana. Sivilforsvaret deltok, Bergen brannvesen blei med i leiargruppa, der Tore Kallekleiv blei tatt opp i lufta av Os Aeroklubb for å få oversikt.

– Saman med ordførar Terje Søviknes og kommunalsjef Karl Ole Midtbø såg vi òg etter kva bustadområde som måtte sikrast. Det blei tydeleg at det var omtrent berre til å lata det brenna bak skyteskivene, det viktigaste var å hindra spreiing. 

Sivilforsvaret tok med seg pumper og brannslangar til Mikkelsvatnet, og gjort klart eit hinder for spreiing vidare over fjellet mot Drange. 

Ein tungvektar frå Iran

Mens mannskapen kjempa mot flammane rigga Sivilforsvaret opp base. Os Aeroklubb opna klubbhuset sitt og Sanitetsforeningen sto til teneste.

– Det blei ein lang kamp. Å få mat og litt kvile var uvurderleg, seier Monsen.

Så kom skogbrannhelikopteret. På førehand hadde leiinga i Os fått Luftfartsverket til å oppheva flyforbodet over fjellet.

– Dette helikopteret var kjøpt frå Iran, der det skal ha stått klart til å frakta diktatoren sitt gull og edelstein ut i ørkenen om regimet fell. Det tok 3000 liter per tur, mot dagens 1000-1500 liter, og blei styrt med stødig hand. Ei stund var det berre tre minutt mellom kvart hiv (ause med vatn), fortel Gjøsund.

– No har vi over 20 skogbrannhelikopter i Noreg, den gong hadde vi dette eine.

Mens sløkkearbeidet gjekk for fullt kom det melding om grasbrann på Hjelle.

– Helikopteret sveipa fort bortom og konstaterte at det var ein bagatell. Det var naturlegvis til hjelp å sleppa å kasta vekk tid på noko unødvendig.

Duften av Os

Mens sløkkinga pågjekk i Os fekk Gjøsund melding frå en gong brannsjef i Bergen, Helge Eidsnes.

– Bergen hadde nettopp opna ny brannstasjon. No kjente dei røyklukt frå Os koma inn i stasjonen, seier Stein og ler.

Samtidig oppdatere han justisministeren og DSB fortløpande om situasjonen.

Om det brann i dag

150 mål blei raskt svidd av. 230 mann var i sving på det meste.

Rundt midnatt hadde redningsmannskapet kontroll på brannen, men sløkkearbeidet heldt fram i tre døgn, og 700 mål ble berørt av brannen.

• Fleire måtte til legesjekk. Forsvaret fekk kritikk.

– Vi har lenge hatt ein nær og god dialog med Forsvaret, og vi gjennomførte ei god evaluering i etterkant.

– Noko av det vi lærte var å ikkje springa etter dei første flammane, men å vera tidleg ute med kartlegging og planlegging. Å koma seg i lufta hadde stor verdi. Hadde det vore i dag ville vi nok hatt drone i lufta rimeleg raskt, seier Monsen og Gjøsund.

– Samtidig, om det hadde vore i dag, ville det kanskje vore større sjanse for at det var turgåarar i terrenget. Vi har inntrykk av at det er fleire som går og løper i fjellet no enne før.

Skogbrannen på Ulven førte òg til eit prinsippvedtak; ingen amatørar i brannfaget skal inn i sløkkearbeidet.

– Noko av det som kom overraskande på enkelte, var at svidd jordsmonn fekk steinar til å lausna, og nokre av steinane kom rasande mot redningsmannskapen.

Fleire store brannar

Skogbrannen på Ulven er den største som har vore i Os i nyare tid.

– Av det vi kjenner til var det ein stor lyngbrann i Kolskogen på 1980-talet. Mange sivile frå det som den gong var eit nytt bustadfelt i Varåsen kom til for å hjelpa.

Veka etter brannen på Ulven kom det melding om lyngbrann i Langedalen. Den blei heldigvis ikkje stor.

Ein grasbrann på Kuhnle i mars 2013 (sjå bildeserie og video) er kanskje den mest alvorlege som har vore etterpå, med unntak av brann i bustadar.